Φεστιβάλ θεάτρου στο «Πρότυπο Εκπαιδευτήριο Αθηνών»

Παρουσίαση έργου του Ευγενίου Σβαρτς «Η Σκιά»

Την Παρασκευή, 17 Μαΐου  2019 οι μαθητές του Θεατρικού Ομίλου Γυμνασίου παρουσίασαν στους συμμαθητές τους το φιλοσοφικό παραμύθι του Ευγενίου Σβαρτς «Η Σκιά».

Γιατί ο Σβαρτς;

Ανάμεσα στους μεγάλους συγγραφείς ελάχιστοι δημιουργοί παραμυθιών βρίσκονται, διότι το χάρισμα αυτό είναι πολύ σπάνιο. Ο Ρώσος δραματουργός Ευγένιος Σβαρτς αποτελεί έναν από αυτούς. Ο Σβαρτς έζησε σε μια τραγική εποχή. Ως νέος, βίωσε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Ρωσική Επανάσταση, ενώ τα ώριμα χρόνια του τα πέρασε κατά την περίοδο του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και της σταλινικής δικτατορίας. Η κληρονομιά του συγγραφέα αποτελεί μέρος της πνευματικής αυτογνωσίας κάθε εποχής, διότι, με τη βοήθεια των παραμυθιών, ο Σβαρτς απευθυνόταν στις ηθικές αρχές του «είναι» και τους απλούς και αναμφισβήτητους νόμους της ανθρωπιάς. Το μυστικό της επιτυχίας των έργων του είναι απλό: μιλώντας για τους συνηθισμένους ήρωες των παραμυθιών, όπως τις πριγκίπισσες, τους ερωτευμένους νέους, τους μάγους, τα ζώα κλπ., ο Ρώσος δραματουργός εκφράζει τις αντιλήψεις του για τη δικαιοσύνη, τις σκέψεις του για την ευτυχία και τις απόψεις του για το καλό και το κακό, οι οποίες βρίσκουν ανταπόκριση στις καρδιές των θεατών του.

Γιατί  «Η Σκιά»;

Το έργο αυτό ανήκει στην κατηγορία των φιλοσοφικών παραμυθιών για ενηλίκους, τα οποία παρέμειναν σχεδόν άγνωστα όσο ζούσε ο συγγραφέας. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε μια πραγματική τραγωδία στη ζωή του Σβαρτς. Το φιλοσοφικό παραμύθι «Η Σκιά» μιλά για τη μάχη της δημιουργικής πλευράς του ανθρώπου με ένα άγονο δόγμα, τον αγώνα μεταξύ του αδιάφορου καταναλωτισμού ενός κοινού ανθρώπου και των ιδεολογικά παθιασμένων «μαρτύρων» της ανθρωπότητας. Εδώ αντιπαραβάλλονται, μέσα στον άνθρωπο, η απροστάτευτη τιμιότητα και αγνότητα με την αυθάδεια και τα χαμηλά ένστικτα.

Στο έργο αυτό, αρχικά, χρησιμοποιείται το θέμα του ομώνυμου έργου του Άντερσεν. Και στα δύο έργα, η προδοσία, ο κυνισμός, η έλλειψη πνευματικότητας συγκεντρώνονται στη φιγούρα της Σκιάς, όμως, το τέλος του παραμυθιού του Σβαρτς διαφέρει από αυτό του Άντερσεν, στο οποίο η Σκιά νικούσε τον Επιστήμονα. Ο Ρώσος δραματουργός τονίζει ότι, παρά το γεγονός ότι η Σκιά μπόρεσε να κλέψει το όνομα του Επιστήμονα, την εμφάνισή του και την αρραβωνιαστικιά του, παρόλο που τον μισούσε με το άσπονδο μίσος ενός ετεροπροσδιοριζόμενου όντος, δεν ήταν σε θέση να ζήσει χωρίς αυτόν. Στο έργο του, ο Ευγένιος Σβαρτς υπογραμμίζει ότι «η Σκιά μπορεί να νικήσει μόνο προσωρινά», επειδή ο Επιστήμονας είναι πιο δυνατός από την ασώματη και ασήμαντη σκιά του, ενώ, στο αντίστοιχο παραμύθι του Άντερσεν, ο ήρωας πεθαίνει. Μιλώντας πιο γενικά, μπορούμε να παρατηρήσουμε μια πιο ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στους δυο παραμυθάδες, διότι εδώ, όπως και σε πολλά άλλα παραμύθια του Σβαρτς, λαμβάνει χώρα μια σκληρή μάχη του «ζωντανού» και του «νεκρού» στοιχείου στις ψυχές των ανθρώπων.

Γύρω από τον δραματικό αγώνα του Επιστήμονα με τη Σκιά λαμβάνουν θέση οι φιγούρες, οι οποίες μας δίνουν τη δυνατότητα να νιώσουμε μια έντονα κοινωνική ατμόσφαιρα. Υπάρχει, πρώτα απ’ όλα, μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων που, με την αδυναμία ή την υποτέλειά τους, άνοιξαν τον δρόμο της επιτυχίας της Σκιάς. Από την άλλη πλευρά, στη σκηνή εμφανίζεται ένα πρόσωπο που δεν μπορούσε να υπάρχει στο έργο του Δανού παραμυθά: η χαριτωμένη και συγκινητική Αννουνκιάτα, η οποία σώζει τον Επιστήμονα χάρη στην πιστή και αγνή αγάπη της.

Στο παραμύθι του Άντερσεν, η σκιά είναι πρακτικά άτρωτη, πετυχαίνει πολλά, πλουτίζει και προκαλεί τρόμο. Στο έργο του Σβαρτς, υπογραμμίζεται η εξάρτηση της Σκιάς από τον Επιστήμονα. Σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του δραματουργού: «Ένας δημόσιος παράγοντας, ένας καριερίστας, ένας άνθρωπος χωρίς ιδέες μπορεί να νικήσει έναν άνθρωπο αφοσιωμένο σε μεγάλες ιδέες και σκέψεις μόνο προσωρινά. Στο τέλος, πάντα νικά μια πραγματική ζωή».  Αν και η Σκιά, στο έργο, ισχυρίζεται ότι «μέσα στο μισοσκόταδο, στη σκιά, κρύβεται κάτι που δίνει γεύση στη ζωή», η παράσταση των μαθητών του Γυμνασίου απέδειξε φανερά ότι η φωτεινή πλευρά στον άνθρωπο πάντα νικά τη σκιερή. Συγχαρητήρια, λοιπόν, στους «μικρούς» μας ηθοποιούς που κατάφεραν να το καταστήσουν σαφές με την πειστική και χαρισματική σκηνική τους ερμηνεία!