Την Παρασκευή, 30 Οκτωβρίου 2015, πραγματοποιήθηκε στο σχολείο μας η ομιλία της κ. Χριστίνας Μπούρα με θέμα «Τι είναι η κρυπτογραφία και πώς εξελίχθηκε ανά τους αιώνες». Η κ. Μπούρα είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο των Βερσαλλιών με εξειδίκευση στην κρυπτογραφία. Η ομιλία της έγινε στο πλαίσιο της ενημέρωσης και εξοικείωσης των μαθητών μας με νέα επαγγέλματα που παρουσιάζουν ελπιδοφόρες προοπτικές σε διεθνές επίπεδο. Οι μαθητές του Λυκείου, που βρίσκονται μπροστά σ’ ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, ήταν, σίγουρα, το καταλληλότερο κοινό για να «μυηθεί» στην επιστήμη της κρυπτογραφίας, που στηρίζεται τόσο στα μαθηματικά όσο και στην πληροφορική.
Με λόγο άμεσο και ζωντανό, η κ. Μπούρα ξεκίνησε την ομιλία της, κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στην επιστήμη της κρυπτογραφίας, αποδεικνύοντας ότι δεν είναι… και τόσο σύγχρονη, αφού ο άνθρωπος είχε ανέκαθεν την ανάγκη να αποκρύπτει πληροφορίες. Αρχικά, έκανε λόγο για τη στεγανογραφία, τη διαδικασία, δηλαδή, απόκρυψης ενός μηνύματος μέσα σε ένα μέσο ˙ ως χαρακτηριστικότερα παραδείγματα στεγανογραφίας ανέφερε το αόρατο μελάνι, τις μικροτελείες, ακόμα και την εγγραφή μηνύματος στο κεφάλι ενός αγγελιαφόρου! Η αδυναμία του εν λόγω συστήματος απόκρυψης του μηνύματος ήταν ότι, αν η ύπαρξη του κρυμμένου μηνύματος γινόταν αντιληπτή, τότε το περιεχόμενο της επικοινωνίας αποκαλυπτόταν αμέσως.
Έτσι, αναπτύχθηκε η κρυπτογραφία που επέτρεπε την ασφαλή επικοινωνία εν μέσω εχθρών και που απέβλεπε στην πλήρωση τριών στόχων : της εμπιστευτικότητας, της πιστοποίησης και της ακεραιότητας. Μια συνήθης μορφή κρυπτογράφησης κατά την αρχαιότητα ήταν η τυχαία μετάθεση των γραμμάτων που αποτελούσαν ένα μήνυμα, μορφή που φαίνεται να προσφέρει ένα πολύ υψηλό ποσοστό ασφάλειας. Στη συνέχεια, η κ. Μπούρα έκανε λόγο για τη σπαρτιατική σκυτάλη, η οποία λειτουργούσε ως εξής : μια δερμάτινη λωρίδα τυλιγόταν ελικοειδώς γύρω από τη ράβδο, ενώ το κείμενο γραφόταν σε στήλες, ένα σε κάθε έλικα. Για να αποκρυπτογραφηθεί, ακολούθως, αυτό το μήνυμα, χρειαζόταν μία σκυτάλη της ίδιας διαμέτρου.
Και η αρχαία Ρώμη, ωστόσο, φαίνεται ότι είχε αναπτύξει συστήματα κρυπτογράφησης, με γνωστότερο τον «αλγόριθμο του Καίσαρα». Το σύστημα αυτό λειτουργούσε με τη αντικατάσταση κάθε γράμματος με αυτό που βρίσκεται τρεις θέσεις πιο κάτω στην αλφάβητο. Στις μέρες μας, θεωρείται ότι δεν είναι καθόλου ασφαλές το σύστημα αυτό. Ωστόσο, την εποχή εκείνη, με δεδομένα τα υψηλά επίπεδα αναλφαβητισμού, το σύστημα εκείνο ήταν, πιθανότατα, ασφαλές. Τον 9^ο αιώνα οι Άραβες ανέπτυξαν μια μέθοδο κρυπτανάλυσης, η οποία παρέμεινε άγνωστη για πολλούς αιώνες ακόμα στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα, μέχρι τον 20^ο αιώνα, πολύ μικρή πρόοδος να έχει γίνει στον τομέα αυτό.
Συνεχίζοντας το ταξίδι στο χρόνο, με τρόπο άμεσο και ελκυστικό, επιστημονικά τεκμηριωμένο και εκλαϊκευμένο συγχρόνως, η κ. Μπούρα αναφέρθηκε στη μέθοδο της κρυπτογραφίας που εφαρμόστηκε, όπως ήταν φυσικό, και κατά τη διάρκεια των δύο Παγκόσμιων Πολέμων. Έτσι, σταδιακά φτάσαμε στη σύγχρονη ηλεκτρονική εποχή όπου η κρυπτογράφηση γίνεται με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και έχει πολλαπλές εφαρμογές στην καθημερινότητά μας, όπως στα κλειδιά του αυτοκινήτου, στις ηλεκτρονικές πληρωμές, στην κινητή τηλεφωνία (κάρτες sim) ακόμα και στα ηλεκτρονικά διαβατήρια.
Η επιστήμη, αναμφίβολα, εξελίσσεται και προοδεύει χάρη σε εμπνευσμένους ανθρώπους που ανοίγουν με τα κλειδιά της σκέψης τους νέες ατραπούς έρευνας και αναζήτησης. Το σίγουρο είναι ότι οι μαθητές μας, η μελλοντική γενιά των επιστημόνων, προβληματίστηκαν και εμπνεύστηκαν μέσα από τα λόγια της ομιλήτριας, ώστε ν’ αναζητήσουν τα «κλειδιά» που θα αποκρυπτογραφήσουν τα δικά τους όνειρα, τις δικές τους επιθυμίες…